Het lange en korte ervan

Bij haar laatste afspraak met de kapper, besefte Mademoiselle Lili dat ze nogal conservatief was geworden over haar haar. Ze heeft haar hersenen gepijnigd over een belangrijk onderwerp: haar en religie.

Hetzelfde als altijd, zei ik onlangs tegen mijn kapper. En opeens voelde ik me heel saai. Al 10 lange jaren heb ik hetzelfde kapsel, halflang, dezelfde haarkleur, lichtblond chocoladegoud. De enige verandering die ik mezelf de hele tijd heb toegestaan was een pony. Heb ik mijn stijl gevonden of ben ik gewoon oud en conservatief geworden? O, wat heb ik geëxperimenteerd met lengtes, coupes en, vooral, kleuren! Precies 12 jaar geleden, in de maand mei, durfde ik de meest extreme vorm van haardracht uit te proberen die een vrouw maar kan hebben: geen haar. Ik liet mijn extreem lange haar afscheren tot slechts twee millimeter. Ik kwam op het idee door een documentaire over een boeddhistische ashram in India. De studenten die daar kwamen, gaven hun haar op als hun eerste offer. Als een teken van een nieuw begin, reiniging, het loslaten van hun oude leven. En dat is precies wat ik ook wilde. Tot op de dag van vandaag kan ik me nog duidelijk het bijna religieuze gevoel herinneren van het buigen van mijn hoofd boven de badkuip en het vragen aan mijn vriend die bezig was zijn hoofd kaal te scheren om ook het mijne kaal te scheren. Het gevoel van lichtheid daarna. Alsof ik me in vijf minuten had bevrijd van al mijn oude bagage. In feite geloof ik nu dat dit een uiterlijke en innerlijke verandering in gang zette die me hielp vooruit te komen in het leven.

Haar wordt in veel religies een grote betekenis toegedicht. Het heeft altijd vitaliteit gesymboliseerd, een nabijheid tot God of vrouwelijke erotiek, die geacht wordt verborgen te zijn. De orthodoxe islam dwingt vrouwen daarom een sluier te dragen, het orthodoxe jodendom geeft vrouwen de mogelijkheid een sjaal of pruik te dragen en het orthodoxe christendom laat nonnen een kapmuts dragen. In het vroege christendom werden mensen die gedoopt wilden worden, kaalgeschoren en op het altaar geplaatst - als teken van toewijding aan de zoon van God. De Hebreeuwse Bijbel en het Oude Testament vertellen het verhaal van Simson die zijn goddelijke kracht verloor toen Delila stiekem zijn haar afknipte terwijl hij sliep. De Sikhs daarentegen knippen hun haar nooit af omdat het voor hen hun verbinding met God betekent. In alle grote religies en in hun geschriften speelt haar een belangrijke rol.

Wetenschappelijk gezien is haar niets meer dan hoornige vezels van keratine en een biologische eigenschap van zoogdieren, maar vooral aan het haar op het hoofd van vrouwen wordt in mythen en sprookjes een onheilspellende verleidingskracht toegedicht: Rapunzel, die de prins over haar haren naar haar kamer in de toren liet klimmen, waarna de jaloerse heks hem met blindheid bestrafte, of de Loreley, die zingt terwijl ze haar haren kamt en de schippers op de Rijn naar hun dood lokt.

In alle culturen is lang, vol haar altijd een symbool geweest voor vrouwelijke seksualiteit, van zowel de verheerlijking als de onderdrukking ervan. Pas in de jaren 1920 begonnen vrouwen zelfverzekerd kort haar te dragen, uit eigen beweging en niet als teken van straf. Of gewoon zoals ze het wilden. Als een uitdrukking van hun individualiteit en identiteit. Als een viering van hun schoonheid. Vele maatschappelijke en persoonlijke transformaties begonnen in de kappersstoel. Ik denk dat ik daar ook symbolisch de volgende fase van mijn leven zal inluiden: wanneer ik klaar ben om mijn haar niet langer te kleuren, maar het op natuurlijke wijze grijs te laten worden. Maar tot die tijd blijf ik zeggen: hetzelfde als altijd.     

Ik realiseerde me dat haar voor vrouwen een groot onderwerp is en ook een stuk van hun persoonlijkheid, hun vrouwelijkheid en dat een pruik, hoe goed gemaakt ook, daar geen vervanging voor kan zijn. Tegenwoordig, waar mijn werk helemaal in het teken van schoonheid staat, weet ik dat er in alle drie de godsdiensten aanwijzingen hiervoor zijn, of het nu in de Bijbel, de Thora, de Talmoed of de Koran is. Deze regels bestonden nog niet in oude beschavingen, zoals Egypte, Griekenland of Rome. En ze bestaan niet in andere godsdiensten, zoals het boeddhisme of het hindoeïsme. In het christendom, het jodendom en de islam lijkt het haar van de vrouw echter deel uit te maken van de seksuele symboliek, en is het verplicht om het te verbergen. Vooral in het bijzijn van vreemde mannen, omdat het onreine gedachten zou kunnen opwekken. En eigenlijk: vrouwen en hun lange, losse haar hebben altijd een belangrijke rol gespeeld in mythen en sprookjes.

Wissenschaftlich gesehen nichts weiter als Hornfäden aus Keratin und biologische Merkmale von Säugetieren, wird vor allem dem weiblichen Kopfhaar auch in Mythen und Märchen eine unheilvolle Verführungskraft unterstellt: Rapunzel, die den Prinzen an ihrem Zopf in ihr Turmzimmer klettern lässt und der von der eifersüchtigen Zauberin später dafür mit Blindheit gestraft wird oder die Loreley, die singend ihre Haare kämmt und damit die Schiffer des Rheins in den Tod lockt.  

Lange, volle Haare sind von je her in allen Kulturen das Symbol für weibliche Sexualität, deren Verherrlichung und deren Unterdrückung zugleich. Erst in den 20er Jahren begannen Frauen von ganz allein und nicht als Zeichen einer Strafe, das Haar selbstbewusst kurz zu tragen. Oder einfach so, wie sie es wollten. Als Ausdruck ihrer Individualität und Identität. Als Feier ihrer Schönheit. Viele gesellschaftliche und persönliche Transformationen begannen auf dem Frisörstuhl. Ich glaube, meine nächste Lebensetappe werde ich symbolisch auch dort einleiten: Wenn ich bereit bin, mein Haar nicht mehr zu färben, sondern natürlich grau zu tragen. Doch bis dahin sage ich: Wie immer.         

Ich realisierte, dass Haare für Frauen ein grosses Thema sind und auch ein Stück ihrer Persönlichkeit, ihrer Weiblichkeit ausmachen und dass eine Perücke, egal wie gut sie gemacht ist, kein Ersatz sein kann. Heute, wo ich mich beruflich mit dem Thema Schönheit befasse, weiß ich, dass in allen drei Religionen entsprechende Hinweise zu finden sind, sei es in der Bibel, in der Thora, dem Talmud oder im Koran. Diese Regeln gab es im Altertum, also bei den alten Ägyptern, den Griechen oder Römern noch nicht. Und auch bei anderen Religionen, wie dem Buddhismus oder Hinduismus, kommen sie nicht vor. Beim Christentum, Judentum und dem Islam scheinen jedoch weibliche Haare ein Teil von sexueller Symbolik zu sein, die es unbedingt zu verstecken gilt. Dies in erster Linie vor fremden Männern, die dadurch ja auf unreine Gedanken kommen könnten. Und tatsächlich: Frauen und ihre langen, offenen Haare waren stets auch ein wichtiger Teil in Mythen und Märchen.